Πως επιλέγουμε τους Συντρόφους Μας; – Από τη Θεωρία της Αγάπης και τη Θεωρία του Δεσμού 

• Διαχειριστής

Η επιλογή των συντρόφων μας δεν είναι τυχαία ούτε αυθόρμητη. Καθορίζεται από συναισθηματικά και ψυχολογικά μοτίβα που επηρεάζονται από διαφορετικούς παράγοντες, όπως η ανάγκη για σύνδεση, η επιθυμία για συναισθηματική ασφάλεια, και οι βαθύτερες, συχνά ασυνείδητες, ανάγκες του ατόμου. Δύο από τις πιο γνωστές θεωρίες που εξετάζουν τη διαδικασία επιλογής συντρόφου είναι η Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης του Robert Sternberg και η Θεωρία του Δεσμού του John Bowlby. Κάθε θεωρία προσφέρει μια διαφορετική οπτική, αλλά μαζί παρέχουν μια πλήρη εικόνα του γιατί επιλέγουμε ορισμένα άτομα ως συντρόφους και πώς αυτές οι επιλογές διαμορφώνουν τις σχέσεις μας. Συγκεκριμένα, η Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης εξηγεί ποιες ανάγκες στο παρόν καθορίζουν τις σχέσεις που δημιουργούμε, ενώ η Θεωρία του Δεσμού περιγράφει και αναλύει, με βάση το παρελθόν του ατόμου, τους προσωπικούς παράγοντες που καθορίζουν αυτές τις ανάγκες.  

Α. Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης – RobertSternberg 

Η Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης αναπτύχθηκε από τον ψυχολόγο RobertSternberg το 1986 και είναι μία από τις πιο γνωστές θεωρίες για τις διαπροσωπικές σχέσεις. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η αγάπη αποτελείται από τρεις βασικές διαστάσεις, οι οποίες σχηματίζουν ένα «τρίγωνο» συναισθηματικών στοιχείων: 

1. Οικειότητα (Intimacy) – Συναισθηματική σύνδεση και εγγύτητα 

1. Πάθος (Passion) – Φυσική έλξη και ερωτική επιθυμία 

1. Δέσμευση (Commitment) – Απόφαση να διατηρηθεί η σχέση μακροπρόθεσμα 

Η αλληλεπίδραση αυτών των τριών στοιχείων καθορίζει το είδος της σχέσης που δημιουργείται μεταξύ δύο ανθρώπων. 

1. Οικειότητα (Intimacy) 

Αναφέρεται στη συναισθηματική εγγύτητα, την αμοιβαία κατανόηση και την αίσθηση ασφάλειας μέσα στη σχέση. Όταν η οικειότητα είναι έντονη, τα άτομα νιώθουν άνετα να μοιραστούν σκέψεις, συναισθήματα και εμπειρίες. 

Παραδείγματα σχέσεων με υψηλή οικειότητα: 

• Δύο φίλοι που κατανοούν ο ένας τον άλλον σε βάθος
•  Ζευγάρια που μοιράζονται τις προσωπικές τους ανησυχίες και φόβους

2. Πάθος (Passion) 

Το πάθος περιλαμβάνει τη φυσική έλξη, την ερωτική επιθυμία και την ένταση των συναισθημάτων. Αυτή η διάσταση τροφοδοτεί τη σεξουαλική και ρομαντική πλευρά μιας σχέσης. 

Παραδείγματα σχέσεων με υψηλό πάθος: 

• Ένας φλογερός έρωτας που ξεκινά με έντονη έλξη
• Σχέσεις όπου η φυσική οικειότητα είναι το κύριο στοιχείο  

3. Δέσμευση (Commitment) 

Η δέσμευση είναι η συνειδητή απόφαση να παραμείνει κανείς σε μια σχέση, ακόμα και όταν εμφανίζονται δυσκολίες. Περιλαμβάνει τη μακροπρόθεσμη δέσμευση προς τον σύντροφο και τη θέληση να ξεπεραστούν τα προβλήματα μαζί. 

Παραδείγματα σχέσεων με υψηλή δέσμευση: 

• Μακροχρόνιες σχέσεις ή γάμοι όπου οι σύντροφοι στηρίζουν ο ένας τον άλλον
• Σχέσεις όπου οι δύο σύντροφοι έχουν κοινούς στόχους για το μέλλον 

Οι 7 τύποι αγάπης σύμφωνα με τον Sternberg 

Ανάλογα με το ποια από τα τρία στοιχεία υπάρχουν σε μια σχέση, ο Sternberg περιέγραψε επτά διαφορετικούς τύπους αγάπης: 

Πώς εφαρμόζεται στην πραγματική ζωή; 

• Οι σχέσεις εξελίσσονται με τον χρόνο: Στην αρχή μπορεί να κυριαρχεί το πάθος, αλλά σταδιακά η οικειότητα και η δέσμευση γίνονται πιο σημαντικές. 

• Οι υγιείς σχέσεις τείνουν να έχουν έναν ισορροπημένο συνδυασμό των τριών στοιχείων. 

• Σε προβληματικές σχέσεις, μπορεί να λείπει ένα από τα τρία στοιχεία, οδηγώντας σε αστάθεια ή δυστυχία. 

• Αν ένα ζευγάρι κατανοήσει ποια στοιχεία είναι πιο δυνατά ή αδύναμα στη σχέση του, μπορεί να εργαστεί πάνω σε αυτά για να την ενισχύσει. 

Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, οι άνθρωποι επιλέγουν συντρόφους που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους για οικειότητα, πάθος και δέσμευση, και αυτοί οι παράγοντες καθορίζουν τη δυναμική και την εξέλιξη της σχέσης. Πώς όμως διαμορφώνονται αυτές οι ανάγκες; Οι απαντήσεις έρχονται από τη Θεωρία Δεσμού.  

Β. Γιατί επιλέγουμε τους συντρόφους που επιλέγουμε; Η θεωρία του δεσμού στην πράξη 

Γιατί μας ελκύουν συγκεκριμένοι τύποι ανθρώπων; Γιατί κάποια μοτίβα επαναλαμβάνονται στις σχέσεις μας, ακόμα κι αν προσπαθούμε να επιλέξουμε διαφορετικά; Η θεωρία του δεσμού (attachment theory) μπορεί να προσφέρει πολύτιμες απαντήσεις, βοηθώντας να καταλάβουμε πώς διαμορφώνονται οι ανάγκες μας για οικειότητα και δέσμευση. 

Τι είναι η θεωρία του δεσμού; 

Η θεωρία του δεσμού αναπτύχθηκε από τον ψυχολόγο John Bowlby και αφορά τον τρόπο που οι πρώιμες εμπειρίες μας με τους γονείς ή τους βασικούς φροντιστές επηρεάζουν τις συναισθηματικές μας σχέσεις στην ενήλικη ζωή. Ο τρόπος που μάθαμε να συνδεόμαστε στην παιδική ηλικία καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους συντρόφους μας. 

Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι δεσμού: 

1. Ασφαλής δεσμός: Τα άτομα με ασφαλή δεσμό νιώθουν άνετα στη συναισθηματική εγγύτητα και μπορούν να εμπιστεύονται τους συντρόφους τους. 

1. Αγχώδης-αμφιθυμικός δεσμός: Οι άνθρωποι αυτοί φοβούνται την απόρριψη και συχνά αναζητούν διαρκή επιβεβαίωση στη σχέση. 

1. Αποφευκτικός δεσμός: Αυτοί οι άνθρωποι τείνουν να αποφεύγουν τη συναισθηματική εγγύτητα και προτιμούν την ανεξαρτησία. 

1. Διαταραγμένος (φοβικός-αποφευκτικός) δεσμός: Συνδυάζει στοιχεία αγχώδους και αποφευκτικού δεσμού, δημιουργώντας μια έντονη εσωτερική σύγκρουση. 

Πώς ο δεσμός επηρεάζει την επιλογή συντρόφου; 

1. Έλξη προς το οικείο 

Οι άνθρωποι συχνά επιλέγουν συντρόφους που αντικατοπτρίζουν τις πρώτες σχέσεις της ζωής τους, ακόμα και αν αυτές δεν ήταν υγιείς. Για παράδειγμα, ένα άτομο με αγχώδη δεσμό μπορεί να έλκεται από συντρόφους που είναι απρόβλεπτοι στη συναισθηματική διαθεσιμότητά τους, γιατί αυτό θυμίζει τη δυναμική που βίωσε στην παιδική του ηλικία. 

2. Η δυναμική κυνηγού-κυνηγημένου 

Τα άτομα με αγχώδη δεσμό τείνουν να έλκονται από άτομα με αποφευκτικό δεσμό. Οι πρώτοι αναζητούν επιβεβαίωση, ενώ οι δεύτεροι φοβούνται τη δέσμευση. Αυτή η δυναμική μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο απογοήτευσης και απόρριψης. 

3. Αναπαραγωγή παλιών τραυμάτων 

Συχνά, επιλέγουμε συντρόφους που μας επιτρέπουν να «ξαναπαίξουμε» παλιά συναισθηματικά σενάρια, με την ασυνείδητη ελπίδα ότι αυτή τη φορά θα έχουμε διαφορετικό αποτέλεσμα. 

Μπορούμε να αλλάξουμε τα μοτίβα μας; 

Η κατανόηση του δικού μας στυλ δεσμού είναι το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία υγιέστερων σχέσεων. Μέσα από την αυτογνωσία, τη θεραπεία και την εξάσκηση στη συναισθηματική επικοινωνία, μπορούμε να σπάσουμε δυσλειτουργικά μοτίβα και να επιλέγουμε συντρόφους που πραγματικά μας ταιριάζουν. Η αγάπη δεν είναι μόνο θέμα τύχης· είναι και θέμα ψυχολογίας. Κατανοώντας πώς λειτουργεί ο δεσμός μας, μπορούμε να χτίσουμε σχέσεις που βασίζονται στην ασφάλεια, την εμπιστοσύνη και τη συναισθηματική πληρότητα. 

 Η Σύνδεση των Θεωριών στην Επιλογή Συντρόφου 

Η Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης και η Θεωρία του Δεσμού αλληλοσυμπληρώνονται, προσφέροντας μια ολοκληρωμένη εξήγηση για την επιλογή συντρόφου. Η πρώτη εστιάζει στην αλληλεπίδραση των στοιχείων που καθορίζουν την ποιότητα της σχέσης, ενώ η δεύτερη αναλύει πώς οι πρώιμες εμπειρίες του ατόμου διαμορφώνουν τις προσδοκίες και τις ανάγκες του σε συναισθηματικές σχέσεις. 

Οι άνθρωποι επιλέγουν συντρόφους που ανταποκρίνονται στις προσωπικές τους ανάγκες, οι οποίες διαμορφώνονται από τη συναισθηματική τους ιστορία και τις τρέχουσες επιθυμίες τους. Όσοι έχουν ένα ασφαλές στυλ δεσμού είναι πιο πιθανό να επιλέξουν συντρόφους που ενσωματώνουν όλα τα στοιχεία της τριγωνικής θεωρίας (οικειότητα, πάθος, δέσμευση), ενώ όσοι έχουν άγχος ή αποφυγή στις σχέσεις τους ενδέχεται να αναζητούν μόνο κάποιες από αυτές τις διαστάσεις. 

Αν κατανοήσουμε αυτές τις δυναμικές, μπορούμε να αποκτήσουμε καλύτερη επίγνωση των σχέσεων μας, να εντοπίσουμε τα μοτίβα που επηρεάζουν την επιλογή μας και να εργαστούμε για να δημιουργήσουμε πιο υγιείς και ισχυρές συνδέσεις με τους άλλους. 

Πηγές

Sternberg, R. J. (1986). A triangular theory of love. Psychological Review, 93(2), 119-135. https://doi.org/10.1037/0033-295X.93.2.119 

Bowlby, J. (1969). Attachment. New York: Basic Books 

Hazan, C., & Shaver, P. R. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524. https://doi.org/10.1037/0022-3514.52.3.511